Johanna Hendrika’s website

Aan de pier in Juodkrante aan het Koerlandse haf hebben we veel bekijks. Als we er een uurtje liggen vraagt een Duitstalige man waar we vandaan komen; hij herkent onze Nederlandse vlag niet onmiddellijk. Hij had ons, vertelt hij, vanaf zijn balkon zitten observeren toen we over het haf zeilden en was verbaasd dat zo'n groot schip zich op zulke ondiepe wateren waagt. Jurgen Herrmann, zoals hij zich voorstelt, is een gepensioneerde arts uit Munchen, die hier een appartement heeft gekocht omdat hij terugwilde naar de omgeving van zijn jeugd. Hij is geboren in Koningsbergen, het tegenwoordige Russische Kaliningrad. Hij heeft gehoord dat het zuidelijke, Russische deel van het haf voor bezoekers opengesteld zou zijn en belooft ons de volgende dag een kaart te komen brengen. De volgende morgen komt hij op de koffie. Het blijkt dat de openstelling van het haf slechts gedurende zeilwedstrijden in augustus geldt. Hij heeft echter wel wat nuttig informatiemateriaal over de Litouwse kant van het haf. Joke is als gevolg van een operatie minder valide;

als Jurgen ziet dat ik een rolstoel gereed maak, biedt hij ons een rondrit in de omgeving aan. We accepteren dat aanbod in dank. We leren weer iets over de geschiedenis van het gebied. In de Duitse tijd dreef de economie lange tijd op barnsteenvondsten – barnsteen is het versteende hars van in zee terechtgekomen pijnbomen – en op de visserij. Aan het eind van de negentiende eeuw werd de landtong als kuuroord ontdekt, kwamen er hotels en lieten gefortuneerde Duitsers, vooral uit uit Koningsbergen en Memel er hun zomervilla's bouwen. Na de Tweede Wereldoorlog was het gebied als deel van de Sowjet Unie lange tijd millitair spergebied en raakte het vrijwel ontvolkt. Vanaf de jaren '60 werden er na de

oorlog gedeporteerde etnische Litouwers uit andere delen van de Sowjet Unie naar de landtong teruggeplaatst, waarbij de overheid erop toezag dat er voldoende vissers bij waren om de visvangst weer op peil te brengen. Met de visvangst gaat het echter niet goed; aalscholvers zijn tegenwoordig beschermd in Litouwen en in de buurt van het haf bevindt zich een enorme aalscholverkolonie – tienduizenden ervan doen zich dagelijks tegoed aan tonnen vis uit het haf. Vanaf het water steekt de kolonie duidelijk af in het landschap; het groen is er letterlijk kaalgepoept. Het toerisme doet het wel goed in de bosrijke landstrook met zijn lange stranden. De tweede generatie van teruggeplaatste Litouwers voelt zich er inmiddels thuis en langzamerhand vestigen zich er weer wat

Duitsers met een tweede huis of permanent na hun pensioen. We beëindigen de rondrit met een bezoek aan een met Jurgen bevriende Litouwse schilder, Albertas Krajinskas, docent aan de Kunstacademie in Vilnius, die zich heeft verdiept in de cultuur van de vissers van het haf, mee heeft gewerkt aan de reconstructie van historische vissersschepen en in zijn schilderijen en tekeningen die visserijcultuur in beeld brengt. Het historische scheepstype is hier de zg. Koerlandse kaan, een platbodem met spriettuig en zijzwaarden, een scherpe, iets naar binnenvallende steven en een gedekt vooronder. Opmerkelijk is de tweede, veel kortere mast op het voordek. Wanneer er gevist werd en er geen behoefte was aan snelheid was werd het grote spriettuig gestreken en een klein zeil aan de tweede mast gezet. Volgens Krajinskas is het type in de middeleeuwen vanuit Nederland in Litouwen terechtgekomen. De naam kaan komt inderdaad ook voor onder de Nederlandse historische scheepstypen. We drinken een glaasje wijn in de tuin van Krajinskas' authentieke houten vissershuisje en bekijken zijn werk, met o.a. veel decoratieve collages van vissersschepen in ingehouden tinten. Het doet enigszins denken aan de

mastbekroningen die bij de schepen in het haf gebruikelijk waren, bonte collages van houtsnijwerk, schilden en vlaggen, waaruit men kon afleiden waar het schip vandaan kwam, wat de kwalificaties van de visser waren, waar hij zijn vis mocht leveren, maar ook allerlei persoonlijke gegevens - of de visser getrouwd was, en hoeveel broers, zusters en kinderen hij had.

In en om het haf en naar Liepaja - 1

Oostzeereis 2008